Bandiet van Oranje

In de film en musical Soldaat van Oranje wordt François Van ’t Sant (1883-1966) neergezet als nationale held. Hij wordt geportretteerd als de steun en toeverlaat van de in de Tweede Wereldoorlog halsoverkop naar Londen gevluchte koningin Wilhelmina. In dat geschiedenisverhaal geldt hij als het brein van het Nederlandse verzet. Wilhelmina noemde deze politieman niet zonder reden haar ‘duivelstoejager’. Frans Peeters beschrijft diezelfde man niet als held, maar noemt hem de ‘Bandiet van Oranje’ in zijn in december 2023 uitgebrachte boek. Van ’t Sant schakelde volgens Peeters op allerlei manieren lieden uit die een bedreiging voor hemzelf of voor de Oranjes vormden. Hij liet ze ‘ontoerekenbaar’ verklaren, sloot ze op in een gesticht vanwege hun ‘geestes­gesteldheid’, dirigeerde processen-verbaal, herriep getuigenverklaringen, vervalste handtekeningen, saboteerde politieonderzoek, bezuinigde bekwame politie-inspecteurs weg, ‘cancelde’ journalisten en pleegde fraude om zichzelf te verrijken. Hij dirigeerde een fascistische knokploeg die demonstraties moest breken en, waar het onderzoek van de 75-jarige onderzoeksjournalist zich vooral op richt: hij faciliteerde minimaal drie moorden. Peeters zegt zich te beroepen op honderden bronnen.

Hoe kwam u op dit onderwerp?

“Bij mijn onderzoek naar de moord uit 1849 op Koning Willem II door zijn zoon, de kroonprins, en latere Willem III, ontdekte ik dat het onder het tapijt houden van deze moord in de 20ste eeuw tot nieuwe misdaden en zelfs moord leidde. Zo onderzocht ik de ‘zelfmoord’ van de student Arjan Ebbinge Wubben in 1933 die via zijn familie de waarheid over de koningsmoord wist. Daarmee ging hij koningin Wilhelmina chanteren. Dat liet hij haar in een brief weten. Bij mijn onderzoek kwam ik keer op keer de naam van de Haagse hoofdcommissaris van politie, François van ’t Sant, tegen. Deze man beschermde vanaf 1920 de reputatie van het Huis van Oranje. Het was zijn opdracht om onder meer de schandalen van Wilhelmina’s man, prins Hendrik, en haar vader, koning Willem III in de doofpot te doen belanden. Volgens collega-onderzoeker Hanno de Longh zou die koning maar liefst 132 bastaardkinderen hebben. In Bandiet van Oranje staat in detail beschreven hoe deze student is vermoord en hoe Van ’t Sant de zaak in de doofpot liet belanden.

Wat voor man was Van ’t Sant volgens u?

“Een schurk. Als inspecteur bij de Rotterdamse politie had hij in de Eerste Wereldoorlog uitgaande geallieerde schepen aan de Duitsers verraden. Op grond van rapportage van de contraspionagedienst kreeg hij een ‘promotie elders’. Later ontstond een aanhoudende stroom aan geruchten die zelfs in de kranten stonden vermeld. Toch, of juist vanwege zijn bedenkelijke reputatie, werd hij benoemd tot hoofdcommissaris van politie in Den Haag en stelde Wilhelmina hem aan als haar vertrouwensman. Wie de Oranjes of hemzelf in de weg stond, mocht rekenen op zijn terreur.”

Wilhelmina wilde met steun en instemming van Van ’t Sant en Bernhard in het naoorlogse Nederland een Oranje-dictatuur vestigen.

“Ze meenden dat de democratische regeringen de vooroorlogse crises zoals de massawerkloosheid en de verdeeldheid vanwege de verzuiling niet konden aanpakken. Er diende daarom een eenheidsbewind te komen onder de leiding van één familie, met één krant geschreven door positieve monarchistische journalisten, niet door types zoals die van De Andere Krant. Zeker Wilhelmina wilde de Oranje-­dictatuur van Willem I en II herstellen, zich daarbij geen enkel rekenschap gevend van alle rampzalige gevolgen van dien voor het Nederland van destijds: armoede, analfabetisme, honger, een nagenoeg failliete overheid. Wilhelmina en Bernhard en Van ’t Sant hadden totaal geen idee van de werkelijkheid in Nederland onder de bezetting.”